აითაჯ ხალილლი, 23 წლის, სოფელი ვახტანგისი, გარდაბანის მუნიციპალიტეტი

“საზღვრისპირა სოფელში დავიბადე, ვახტანგისში. ამ სოფელში მოსახლეობის 90% აზერბაიჯანელია. შესაძლებლობა არ მქონდა სოფლის იქითაც მემოგზაურა, ამიტომაც მეგონა, მთელი სამყარო ეს სოფელი იყო და ამის იქით სხვა საქართველო ჩემთვის არ არსებობდა.

მეოთხე კლასამდე, ჩემს სკოლაში ქართული ენა მხოლოდ კვირაში 3 ჯერ ისწავლებოდა. ერთი, ძალიან მკაცრი ქართულის მასწავლებელი გვყავდა. ენის სწავლების ნაცვლად ამ ენის მიმართ ნეგატიური დამოკიდებულება გამიჩინა და მხოლოდ იმიტომ ვასრულებდი დავალებებს, რომ არ დავსჯილიყავი.

მახსოვს, პატარა ვიყავი, როცა უფროსების საუბარს ყური მოვკარი, როდესაც ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პიროვნების გამოთქვამიდან ციტატა მოიყვანეს – „საქართველო მხოლოდ ქართველების ქვეყანაა“. წარმოიდგინეთ, როცა ჩამოყალიბების პროცესში ხარ, როგორც ადამიანი და გესმის ასეთი წინადადება, რამხელა ზემოქმედების ქვეშ შეიძლება აღმოჩნდე უცებ. თითქმის ერთი თვე, ყოველდღე ამ სიტყვებსა და მის მნიშვნელობაზე ვფიქრობდი და ვიაზრებდი, როგორ ხდებოდა ჩვენი დევნა ჩვენივე საცხოვრებელი ადგილიდან. ამანაც ნიადაგი მოუმზადა იმ პირვანდელ განწყობას, რაც ჩემი ქვეყნის მიმართ მქონდა. ამიტომაც ვაპირებდი, მე-9 კლასის მერე აზერბაიჯანში საცხოვრებლად გადავსულიყავი.

მე-9 კლასში რომ გადავედი, ერთ-ერთი სახელმწიფო პროექტის ფარგლებში სოფელში ქართული ენის ახალი მასწავლებელი ჩამოვიდა. მის გაკვეთილზე ცნობისმოყვარეობის გამო შევედი. ახალი ადამიანი იყო და მაინტერესებდა. პირველივე ჯერზე ისეთი მოჯადოებული დავრჩი მისი პიროვნებით, რომ გაკვეთილებზე აქტიურად დავიწყე სიარული. ამ ქალმა შემაცვლევინა დამოკიდებულებაც და მსოფლმხედველობაც. ქართული ენის სწავლების გარდა, აზერბაიჯანელი ბავშვები, რომლებიც სოფლის იქით არ გავსულვართ, დავყავდით ექსკურსიებზე, ვაწყობდით კონკურსებს და ღონისძიებებს. მაშინ მივხვდი, რომ სხვა საქართველოც არსებობდა, რომელსაც მე ვეკუთვნოდი. მივხვდი, რომ ეს ის ადგილი იყო, სადაც მინდოდა ცხოვრების გაგრძელება და ეს პირველ რიგში, ქართული ენის სრულფასოვანი სწავლით უნდა დამეწყო.

მე-10 კლასში სამოქალაქო ბანაკში მივიღე მონაწილეობა. მაშინ ენის სწავლა ახალი დაწყებული მქონდა და კარგად არ ვიცოდი. მიუხედავად იმისა, რომ ბუნებით აქტიური ადამიანი ვარ, სწორედ ენის ბარიერის გამო, ბანაკში თვითგამოხატვა ვერ შევძელი. მეშინოდა, რაღაც სიტყვას თუ არასწორად ვიტყოდი, დამცინებდნენ და ჩუმად ვიყავი. პრიზიც კი მომცეს, ყველაზე მშვიდი მონაწილე, რაც ერთდროულად პასიურ მონაწილესაც ნიშნავდა. ამ ფაქტმა ცუდად იმოქმედა ჩემზე, მაგრამ იმ დღესვე ჩემს თავს პირობა მივეცი: „აითაჯ, შენ ქართულს ისე ისწავლი, რომ შენსა და ქართველს შორის განსხვავებას რთულად დაიჭერენ“ და ასმაგი მონდომებით შევუდექი მუშაობას. შესვენებაზე ყველა გარეთ რომ გადიოდა, ვიჯექი კლასში და ვკითხულობდი “ვეფხისტყაოსანს”, “შუშანიკის წამებას” და სხვა ისეთ ნაწარმოებს, რომელიც აზერბაიჯანულ სკოლებში არ ისწავლებოდა.

ერთი წლის შემდეგ, გალაკტიონის ლექსების მხატვრული კითხვის კონკურსში მივიღე მონაწილეობა. კონკურსი არაქართველი სკოლის მოსწავლეებისთვის ტარდებოდა. ჩემი გამოსვლის მერე ჟიურიმ არ დაიჯერა, რომ მე ქართულენოვანი არ ვიყავი. ამიტომაც პირადობის მოწმობა მომთხოვეს, რომ დარწმუნებულიყვნენ ამაში. ზუსტად მაშინ ვთქვი, რომ მე ჩემი თავისთვის მიცემული პირობა შევასრულე და ეს იყო ჩემი გამარჯვება. მაგის მერე მივხვდი, რომ ყველაფრის კეთება შემიძლია.

თანდათან პარალელს ვავლებდი აზერბაიჯანულ ცხოვრებასთან. აქაური, ჩვენებური თავისუფლება მიყვარს, რაც იქ არ არის. აქაური აზროვნება მიყვარს, ადგილები და ბუნება მიყვარს. უკვე, როცა ბევრ ქართველთან მომიხდა კომუნიკაცია, იმაშიც დავრწმუნდი, რომ ის მტკივნეული გამონათქვამი – „საქართველო ქართველებისაა“ – არ გამოხატავს ბევრი ადამიანის აზრს და არსებობს სხვა დამოკიდებულებაც, რაც ჩვენი, ეთნიკურად აზერბაიჯანელების მიმღებლობაში მდგომარეობს.

ბავშვობიდან ცნობისმოყვარე ადამიანი ვიყავი და განათლების გაგრძელება მინდოდა. ჩვენს თემში არსებობს გენდერული ნიშნით დისკრიმინაცია. განსაკუთრებით მაშინ, 5 წლის წინ, გოგონებს უფრო მეტი ბარიერის გადალახვა უწევდათ განათლების მისაღებად და ამ მხრივ, ძალიან იღბლიანი აღმოვჩნდი იმიტომ, რომ ჩემი ოჯახი ყოველთვის მხარს მიჭერდა. ეთნიკურად არაქართველებისთვის ქართულ უნივერსიტეტებში არსებობს ასეთი პროგრამა 4+1, რაც 1 წელი ქართული ენის მოსამზადებელ პერიოდს გულისხმობს. თუმცა, მე როგორც ქართველები აბარებენ, ისე ჩავაბარე, მოსამზადებლის გარეშე. ესეც ჩემთვის ძალიან დიდი მიღწევაა. ჩემს უნივერსიტეტში საერთოდ არ იყვნენ არაქართველი სტუდენტები და იქ მქონდა კულტურული შოკი. 18 წელი სულ სხვა კულტურაში რომ გიწევს ცხოვრება და უცებ ჩნდები სხვაგან. ეს პერიოდიც მეგობრების მხარდაჭერით დავძლიე.

მეორე კურსიდან დავიწყე მუშაობა კერძო სექტორში ჩემი სპეციალობით, ბიზნეს ადმინისტრირებაზე ვსწავლობდი. თუმცა, მეორე მხრივ, გამიჩნდა უკვე აგრესია საკუთარი თემის მიმართა, იმის გამო, რომ არ საუბრობდნენ ქართულად. ჩემს მშობლებს ვადანაშაულებდი, რომ არ იცოდნენ ენა. რა პასუხიც არ უნდა ჰქონოდათ, არ ვიღებდი. მოგვიანებით, ეს კრიტიკული დამოკიდებულება გადავიაზრე და მათი გაგება დავიწყე. დედაჩემს საინტერესო ისტორია ჰქონდა ამ მხრივ. მისი ქართულის მასწავლებელი სკოლაში ყოფილა ეთნიკური ნაციონალიზმით ანთებული ადამიანი. ქართულის გაკვეთილი იმ დროს კვირაში ერთხელ ტარდებოდა. ეს მასწავლებელი ბავშვებს ეთნიკური იდენტობის ნიადაგზე ჩაგრავდა და პირდაპირ მიანიშნებდა, როგორ სძულდა ისინი, როგორც ადამიანები. მეტიც, იმასაც კი ეუბნებოდა, რომ ცემას იმსახურებდნენ, მაგრამ იმის გამო, რომ აზერბაიჯანელ ბავშვებს ხელს ვერ შეახებდა, ამიტომ თავს იკავებდა დასჯის ამ მეთოდისგან. შედეგად, დედაჩემში ჩამოყალიბდა ის გრძნობა, რაც თავიდან მე მქონდა – მიუღებლობა ქართული ენის მიმართ, თუნდაც იმ ერთი მასწავლებლის გამო. მას არ გაუმართლა ჩემსავით და არ შეხვდა ისეთი ადამიანი, ვინც დაეხმარებოდა მას ჩამოყალიბებული დამოკიდებულების შეცვლაში.

ახლა სამოქალაქო მოძრაობა „სალამი“-ს წევრი ვარ და ადგილობრივი თემის გაძლიერებაზე ვმუშაობთ. მჯერა, ნელ-ნელა, მაგრამ აუცილებლად მივალთ ცვლილებებამდე.”

ავტორი: მაიკო ჩიტაია
ფოტო: გედა დარჩია