„ორ წლამდე სრულიად ჯანმრთელი ვიყავი. ორი წლის ასაკში მაღალი სიცხეები დამეწყო, საქართველოში ვერ დაადგინეს რა მჭირდა და ერთი წლის დაგვიანებით, რუსეთში დამისვეს დიაგნოზი – რევმატოიდული პოლიართრიტი. საქართველოში ეს დაავადება ყოველ მეათე ხანშიშესულ ადამიანს აქვს, მაგრამ მე ადრეულ ასაკში აღმომაჩნდა და დროთა განმავლობაში რთულ ფორმებში გადავიდა. 15 წლამდე დამოუკიდებლად გადავაადგილდებოდი, მაგრამ ეს ყველაფერი იყო მძიმე მკურნალობის ხარჯზე. ხანდახან ვხუმრობ კიდეც – ისეთი მეთოდები იყო, წამებასა და არაადამიანურ მოპყრობას უთანაბრდებოდა-მეთქი. მკურნალობის კურსს რუსეთში გავდიოდი.

მერე მკურნალობა შევწყვიტე, რადგან სავიზო რეჟიმი შემოიღეს და უფლება აღარ მოგვცეს, წავსულიყავით. მეორე ფაქტორი ისიც იყო, რომ მეც დავიღალე პაციენტის ცხოვრებით და უარი ვთქვი მკურნალობის გაგრძელებაზე. ამან გამოიწვია ის, რომ გადაადგილებაში ნელ-ნელა შევიზღუდე. წესით, ეტლით უნდა მესარგებლა, მაგრამ იმდენად ვერ ვახდენდი ეტლთან საკუთარი თავის იდენტიფიცირებას, ოჯახს განვუცხადე, რომ გარეთ არ გავიდოდი. ეტლთან ჩემი გაუცხოება 10 წელი გაგრძელდა, ამას ახლა ძალიან ვნანობ – რაც უფრო ადრე მივიღებთ ადამიანები საკუთარ თავს და ვისწავლით ცხოვრებას იმ დამხმარე საშუალებებით, რომელიც აუცილებელია ჩვენი გადაადგილებისთვის, მით უფრო უკეთესია.

ოჯახმა გადაწყვიტა, რომ ასე ხელში აყვანილს დამემთავრებინა, ჯერ საშუალო სკოლა და შემდეგ – უმაღლესი სასწავლებელი. ათი წელი ასე ვიწვალე მეც და ვაწვალე მშობლებიც, ძმაც. დედა და მამა ჩემს აყვანაში ერთმანეთს ენაცვლებოდნენ. უნივერსიტეტში ჩემი სალექციო ოთახი მესამე სართულზე იყო განთავსებული, მაგრამ ყველაზე სამწუხარო ის არის, რომ მეც ვერ ვაცნობიერებდი, ჩემი უფლებები რომ გამაჩნდა. იურიდიულზე ვსწავლობდი, მაგრამ ეს უფლებები როგორ უნდა დამეცვა პრაქტიკაში, არ ვიცოდი. უნივერსიტეტი რომ დავამთავრე, ოჯახს არ უნდოდა, რომ სახლში გამოვკეტილიყავი, უნდოდათ, სადმე სტაჟირება დამეწყო და მამამ თავის სამსახურში ითხოვა, ჩემთვის სტაჟირების უფლება მოეცათ, რაზეც იმდროინდელმა საკრებულოს უფროსმა უარი განაცხადა. სავარაუდოდ, ისევ იმ სტერეოტიპებიდან გამომდინარე, რომელიც შშმ პირების მიმართ საზოგადოებაში არსებობს. მამაჩემმა გადაწყვიტა, რომ საკუთარი ფირმა დაეფუძნებინა და როგორც იურისტი, იქ დავესაქმებინე. ასეც გააკეთა და სამსახურში ყოველდღე დავდიოდი.

მუნიციპალიტეტში, სადაც მე ვცხოვრობდი, ნესტიანი ჰავაა და რადგან რევმატიზმი მაქვს და სახსრები მტკიოდა, იძულებული გავხდით, გვირაბს აქეთ გვეცხოვრა. გადავწყვიტეთ, თბილისში ჩამოვსულიყავით. თავიდან, მე და დედა გადმოვედით, მამა სამეგრელოში დარჩა, რადგან აქ სამსახურის პოვნა გაუჭირდა. სწორედ მაშინ მივხვდი, რომ ცხოვრების ასე გაგრძელება აღარ შეიძლებოდა – დედა მარტო ვეღარ მატარებდა და გადავწყვიტე, ეტლში ჩავმჯდარიყავი, მაგრამ ეს იყო ძალიან რთული პერიოდი.

ახლა შედარებით უკეთესი სიტუაციაა, მაგრამ ათი წლის წინ, შშმ პირთა მიმართ დამოკიდებულების კუთხით, ძალიან მძიმე სიტუაცია იყო. პირველად ქუჩაში რომ გავედი, მოქალაქემ ხურდები ჩამიყარა, მათხოვარი ვეგონე. რომ ვკითხე, ხომ არ დაგივარდათ-მეთქი, მათხოვარი თუ არ ხარ, გარეთ რატომ გამოხვედიო. კიდევ ერთი შემთხვევა იყო, რომელიც არასდროს დამავიწყდება – ახალგაზრდა ბიჭმა, მოულოდნელად, ანთებული ასანთის ღერი ჩამიგდო კალთაში და თქვა, რომ ჩემისთანები ერს ვარცხვენთ და გარეთ არ უნდა გამოვდიოდეთ. ბევრი ასეთი ინციდენტი იყო და ფსიქოლოგიურად ძალიან მიჭირდა. დედაჩემს ეკითხებოდნენ, კიდევ თუ ჰყავდა შვილი ამ “ავადმყოფი” ბავშვის გარდა და როცა იგებდნენ, რომ კი, უკვირდათ – მაშინ რატომ გამოგყავს ეს ბავშვი გარეთ და ასე რატომ ეფოფინები, თუ ჯანმრთელი შვილიც გყავს, თან, ბიჭიო. მახსენდება შემთხვევები, როცა ტაქსის ვიძახებდით, მოდიოდა და როცა ხედავდა, რომ ეტლით მოსარგებლე ვიყავი, მძღოლი უკან ბრუნდებოდა და უარს მეუბნებოდა მომსახურებაზე. მიზეზი იყო ის, რომ ეტლის ჩადება არ უნდოდათ, რადგან მანქანა ისვრება, ეტლი მძიმეა და ა.შ. რამდენჯერ მძღოლი არ დახმარებია დედაჩემს და ეს მძიმე ეტლი, რომელიც 42 კილოა, დედას მარტო აუწევია და საბარგულში ჩაუდია. გზაშიც დავუტოვებივართ ტაქსის, წვიმაში, თოვლში… ცხოვრება ადვილი არ იყო, მაგრამ მაინც გამოვდიოდი გარეთ, ასეთ მდგომარეობასა და გარემოში გავაგრძელე სწავლა, ჩავაბარე მაგისტრატურაში.

ეს ყველაფერი დედაჩემის დამსახურება იყო. მას სულ სჯეროდა, რომ წარმატებული, რეალიზებული და დამოუკიდებელი ადამიანი ვიქნებოდი. ის იყო ჩემი ფსიქოლოგი, მეგობარი, ხელი, ფეხი, ყველაფერი. რაც ავად გავხდი, მე და დედა ერთი სხეული გავხდით, თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ თავი მე შემომწირა. დედა ორი წლის წინ, ყველასთვის მოულოდნელად გარდაიცვალა. აღმოჩნდა, რომ გულის ოპერაცია სჭირდებოდა და სამწუხაროდ, ნარკოზიდან ვეღარ გამოვიდა. როცა ვფიქრობ, რას შევადარებ ამ ტკივილს, ეს დიდი სიმაღლიდან ძირს დაცემას ჰგავს, როცა არცერთი ძვალი მთელი აღარ გაქვს შერჩენილი და ვერ ხვდები, რატომ გადარჩი. ოპერაციაზე შესვლამდე, თითქოს გრძნობდა, რაც მოხდებოდა, მისი ბოლო თხოვნა იყო, რომ დოქტორანტურა დავამთავრო და დიპლომი საფლავზე მივუტანო. მის გარეშე ძალიან მიჭირს, მაგრამ ვცდილობ, ბოლო თხოვნა შევუსრულო და ამიტომ, ვაგრძელებ ცხოვრებას. დედას შემდეგ, უკვე მამამ აიღო საკუთარ თავზე იმ მოვალეობების შესრულება, რასაც დედა აკეთებდა. თუმცა, რა თქმა უნდა, ის ბოლომდე ვერ ასრულებს, ამიტომ, პერსონალური ასისტენტის აყვანა მიწევს, ვინაიდან სახელმწიფოს ეს პროგრამა არ გააჩნია. ვფიქრობ, სახელმწიფო იმ დონეზე უნდა იდგეს, რომ დედებს არ უწევდეთ თავის გაწირვა, მათი შვილები რეალიზებული რომ იყვნენ და ჩვენ უნდა გვქონდეს შესაძლებლობა, დამოუკიდებლად მივაღწიოთ იმას, რასაც შეზღუდვის არმქონე ბავშვები თუ მოზარდები აღწევენ.

ხშირად უკვირთ, როცა ვამბობ, რომ საზოგადოება შშმ პირებს ჯერ კიდევ არ იღებს ბოლომდე. გაგიღიმებენ, გაგიცინებენ, მაგრამ საცოდავი ჰგონიხარ და სრულყოფილ ადამიანად ვერ აღგიქვამენ. ეს არის ყველაზე დიდი პრობლემა და სხვათა შორის, ეს პრობლემა უფრო მწვავედ შშმ ქალების მიმართ დგას. მყავს შშმ მამრობითი სქესის წარმომადგენელი მეგობრები, რომლებიც უფრო ადვილად იმკვიდრებენ ადგილს საზოგადოებაში. მაგრამ ჩვენ – ქალებს, გოგონებს, რაღაცანაირად, უფრო გვიჭირს თავის დამკვიდრება და ბოლომდე იმის მტკიცება გვიწევს, რომ ჩვეულებრივი ადამიანები ვართ და ჩვენი შეზღუდული შესაძლებობა დაბრკოლებას არ უნდა წარმოადგენდეს, იქნება ეს მეგობრული, საქმიანი თუ თუნდაც, სასიყვარულო ურთიერთობა. ჩემი აზრით, ამის მიზეზი ის სტერეოტიპებია, რომელიც, ზოგადად, საზოგადოებაში არსებობს გენდერული თვალსაზრისით. როცა საქმე შშმ ქალებს ეხება, ეს სტერეოტიპები უფრო მწვავდება და იჩენს თავს.

სამედიცინო სფეროშიც ცუდი მდგომარეობა გვაქვს, თვითონ ექიმები ვერ აღიქვამენ შშმ პაციენტებს ადამიანებად.

დედასთან ერთად როცა შევდიოდი ექიმთან, ამას ასე მძაფრად არ აღვიქვამდი, დედაჩემი ჩემი მეგობარიც იყო და ვფიქრობდი, კაი, ჯანდაბას, ელაპარაკონ მას-მეთქი, მაგრამ ახლა, როცა უკვე მამაჩემი დგას დერეფანში და მას ეკითხებიან – არ შემოხვალთო, პროტესტის გრძნობა მიჩნდება, დიახ, არ შემოვა, რადგან მე ვარ პაციენტი და მე უნდა მელაპარაკოთ! სათანადო უნარ-ჩვევები არ გააჩნიათ, მაგრამ რა გახდა ამდენი წლის განმავლობაში ამის სწავლა?! არ არსებობს ჩემზე მორგებული სახელმწიფო სადაზღვევო პროგრამა, მეც იმავე სადაზღვევო პირობებით ვსარგებლობ, რომლითაც შეზღუდვის არმქონე ადამიანი, ეს კი, ჩემთვის გამოუსადეგარია. კვარტალში ერთხელ გამოკვლევები უნდა ჩავიტარო და ჩემი ელემენტარული ანალიზები 300 ლარამდე მიჯდება. არ არსებობს ზრდასრულთა რეაბილიტაციის პროგრამა, რომელიც აუცილებელია ჩემთვის, დაავადებამ პროგრესი რომ არ განიცადოს… ასევე, ჩემთვის აუცილებელია პერსონალური ასისტენტი. ჩემი დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის და იმისთვის, რომ მეც თანასწორ მდგომარეობაში ვიყო სხვებთან. არ ვითხოვ პრივილეგიებს, ვითხოვ თანასწორობას და ეს ჩემი უფლებაა. უთანასწორო მდგომარეობაში მყოფი პირების თანასწორ მდგომარეობაში ჩასაყენებლად, აუცილებელია, რომ სახელმწიფომ გათანაბრების პოზიტიური მექანიზმები გამოიყენოს. ამას საზოგადოებამ ”პოზიტიური დისკრიმინაცია” დაარქვა, მაგრამ, რეალურად, პოზიტიური დისკრიმინაცია სულ სხვა რამეა.

როდესაც ასეთ რაღაცებს ვხედავ, სულ უფრო და უფრო მინდა, რომ აქტიური ვიყო შშმ პირთა უფლებების დაცვის სფეროში და რაღაცები შევცვალო. რა გამომდის, არ ვიცი, მაგრამ ვცდილობ. პროფესიით იურისტი ვარ და დასაქმებული ვარ ერთ-ერთ საჯარო უწყებაში, ვარ სახალხო დამცველთან არსებული შშმ პირთა უფლებების კონვენციის იმპლემენტაციის მონიტორინგისა და პოპულარიზაციის საბჭოს მოწვეული წევრი, ვსწავლობ ”კავკასიის უნივერსიტეტის” სადოქტორო პროგრამაზე და ვარ შშმ პირთა უფლებების აქტივისტი. სახელმწიფო რაღაც ცვლილებებს ახორციელებს, მარა არა აქტიურად. პრობლემები აბსოლუტურად ყველა სფეროშია – გარემოს ადაპტირებიდან დაწყებული, განათლების მიღების უფლებით დამთავრებული. მაგალითად, ახლა დოქტორანტურაზე რომ ვსწავლობ, ”კავკასიის უნივერსიტეტი” ფაქტობრივად, იძულებით ავირჩიე, რადგან ძალიან ცოტა უნივერსიტეტია, რომელიც ჩემთვისაა ადაპტირებული. შშმ პირთა უფლებების რეალიზებაში, სახელმწიფოს როლი, რა თქმა უნდა, დიდია, მაგრამ ამ ვალდებულებას, სამწუხაროდ, სათანადოდ არ ასრულებს. მიიღეს კანონი შეზღუდული შესაძლებლობის პირთა უფლებების შესახებ, რომელზეც შშმ პირებმა უკუკავშირი მივეცით, მაგრამ, სამწუხაროდ, ბევრი რამე არ გაითვალისწინეს და ისეთი შთაბეჭდილება რჩება, თითქოს გვითხრეს, ჩვენ ეს ქაღალდზე დავწერეთ და ახლა თქვენ ამას როგორ გამოიყენებთ პრაქტიკაში, არ გვაინტერესებს და თუნდაც თავში ქვა გიხლიათო. აი, ამ დონის კანონია და ისევე ფურცელზე დარჩება, როგორც ძველი კანონი.

სწავლას რომ დავამთავრებ, მინდა, ლექციები წავიკითხო. მინდა, უკეთესი მდგომარეობა იყოს შშმ პირების უფლებების რეალიზების მხრივ, მინდა, მეტი ასეთი პირი დავინახოთ გარეთ. მე რომ პირველად ეტლში ჩავჯექი და გარეთ გამოვედი, ხალხი დამცინავად და საწყლად რომ მიყურებდა, ვფიქრობდი, ამის ღირსი ვარ და ვიმსახურებ-მეთქი. მინდა, შშმ პირებს მოვუწოდო, არავინ ვიმსახურებთ ამას, არ ვართ სიბრალულის ობიექტები, ჩვეულებრივი ადამიანები ვართ, რომლებმაც საკუთარი უფლებებისთვის უნდა ვიბრძოლოთ. მე რომ გამომეღვიძა და პროტესტის გრძნობა გამიჩნდა, პირველ რიგში დედაჩემის დამსახურებაა და მერე ჩემი მეგობრების, რომლებიც გარს მახვევია. ადამიანებს მოვუწოდებ, რომ სიბრალული კი არა, თანადგომა გამოხატონ. ეს თანადგომა კი იმაში გამოიხატება, რომ ჩვენთან ერთად ჩაერთოთ ადვოკატირებისა და ცნობიერების ამაღლების კამპანიაში.“

პროექტი ხორციელდება გაეროს ქალთა ორგანიზაციის მხარდაჭერითა და მდგრადი განვითარების მიზნების ერთობლივი ფონდის ფინანსური ხელშეწყობით, გაეროს ერთობლივი პროგრამის – „სოციალური დაცვის ტრანსფორმაცია შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ადამიანებისთვის საქართველოში“ ფარგლებში.

პუბლიკაციაში/ტექსტში გამოთქმული მოსაზრებები ავტორ(ებ)ისეულია და შესაძლოა, არ გამოხატავდეს გაეროს ქალთა ორგანიზაციის ან მდგრადი განვითარების მიზნების ერთობლივი ფონდის მოსაზრებებს.

#შშმპ #შშმქალები #ქალთაგაძლიერება