მერი მახარაძე, 68 წლის, ბოლნისი (სოფ. დისველი)
“ჩვენ აქ 90-იან წლებში მომხდარი მიწის მეწყერის გამო ჩამოგვასახლეს. სოფელი წაბლანი ზვავმა დაფარა და მოსახლეობის ნაწილი შიგ მოყვა თავის სახლებიან-საქონლიანად. მაშინ ამ ტრაგედიის შედეგად 28 ადამიანი დაიღუპა. გადაწყდა, რომ უნდა გადმოვესახლებინეთ ბოლნისში, სოფელ დისველში. აქ ტრიალ მინდორზე, 230 ოჯახზე უნდა აშენებულიყო ახალი სოფელი, თავისი ინფრასტრუქტურით და ყველაფრით.
აქ დაბლა ქათმების ფერმა იყო და მანამ სანამ სოფელი აშენდებოდა ისევ ჩამოსული ხალხის დახმარებით, სოფლის მოსახლეობის ნაწილი იმ ფერმის საერთო საცხოვრებელში შეასახლეს. 2-3 წელი მიმდინარეობდა სამშენებლო სამუშაოები, მაგრამ ამასობაში საბჭოთა კავშირი დაიშალა, ყველაფერი გაჩერდა და ეს სოფელი დღემდე ვერ აშენდა, როგორც ხედავთ. ამის მიუხედავად, აჭარიდან წამოსვლა მაინც მოგვიწია, რადგან გეოლოგების დასკვნით, ჩვენი სოფელი საცხოვრებლად ყოვლად გამოუსადეგარი იყო. იქიდან ჩამოსულმა ხალხმა საქონლის მოშენება და დაუმთავრებელი სოფლის მშენებლობის გაგრძელება გადაწყვიტა. წარმოიდგინეთ, არც ერთი სახლი არ იყო დასრულებული – ნაწილი გადასახური იყო, ხოლო დანარჩენი სახლები ყოვლად მოუწყობელი. აი, ასეთ პირობებში შესახლდა ეს ხალხი და თავისი შესაძლებლობებით გააგრძელეს სახლების და სოფლის მშენებლობა. ჩვენ ცოტა უფრო გაგვიმართლა იმით, რომ რვა შვილი გვყავდა და მრავალშვილიანობის გამო, ბოლნისის ცენტრში მოგვცეს გამართული სახლ-კარი.
დიდ გაჭირვებაში მოგვიწია ცხოვრების დაწყება, რადგან პურის რიგები ხომ იყო და თან ისეთი საშინელი ხარისხის ფქვილისგან აცხობდნენ, პურს მწანე ფერი ჰქონდა. ძაღლს რომ დაუგდებდი, არ ჭამდა. ჩემი დედამთილი ტიროდა ხოლმე, ეს ბავშვებს როგორ ვაჭამოო და მჭადებს აცხობდა. ისე გამოვიდა, რომ ოჯახებს მხოლოდ საკუთარი ძალებით უწევდათ და უწევთ ყველაფრის კეთება. ნაწილი უკანაც კი მიბრუნდა, მაგრამ არც იქ არის საცხოვრებელი პირობები, არც საძოვრებია და სიმინდი რომ სიმინდია, ისიც არ მოდის საკმარისი. იქ თავის რჩენის საშუალება კიდევ უფრო არ არის, აქ საძოვრები მაინც გვაქვს.
განათლებით ეკონომისტი ვარ. არ ვიცი როგორ ვახეხერხებდი, მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ 8 შვილი გავაჩინე, სულ ვმუშაობდი. ბოლო შვილი უკვე ბოლნისში გადმოსვლის მერე გამიჩნდა. აქაც მთელი ოჯახი თან ვმუშაობდით, თან ვსწავლობდით და ასე ვცხოვრობდით. დღეს არც ერთი ჩვენი შვილი ჩვენთან აღარ ცხოვრობს – ზოგი თბილისშია, ზოგი ბათუმში და ზოგი კი საქართველოში აღარ არის.
მას შემდეგ, რაც ეკო-მიგრანტების ცხოვრებით დაინტერესდნენ დონორები, შეიძლება ითქვას, რომ ხალხმა ცოტა სული მოითქვა. ჩვენ, მაგალითად, 2014 წელს 5 ოჯახი გავერთიანდით და კოოპერატივი შევქმენით. საბჭოთა გამოცდილების გამო, კოოპერატივების მიმართ არსებობს გარკვეული უნდობლობა. სინამდვილეში კი დღეს კოოპერატივს ბევრი საგადასახადო შეღავათი აქვს მინიჭებული სახელმწიფოს მხრიდან – ჩვენ არ ვიხდით მოგების გადასახადს და საშემოსავლოს. თუმცა, ეს დროებითია და ამ მოცემულობით, 2020 წლამდე ვისარგებლებთ ამ შეღავათებით. რა თქმა უნდა, გადასახადები თუ დაგვაწვება, ეს გაართულებს ჩვენს მდგომარეობას და ზოგადად, ალბათ, გადასახადები დასაწყისშივე მოკლავს იდეას. ჩვენი მუშაობის პრინციპი ასეთია – თუკი რამე გვაქვს კოოპერატივში გადასაწყვეტი, ყველა ვიკრიბებით, განვიხილავთ, ვდისკუსიობთ და საბოლოო გადაწყვეტილებას შეთანხმებულად ვიღებთ.
ჩვენ, როგორც კოოპერატივმა, ეს შენობა შევისყიდეთ, რომელიც მაშინ ძველი და დანგრეული იყო. ამავე პერიოდში, ევროკავშირის პროექტის ფარგლებში რძის საწარმო დაგვიფინანსეს, როგორც მეცხოველეობით დაინტერესებულ თემს, რათა რძე უფრო მომგებიანი ყოფილიყო აქ მცხოვრები ადამიანებისთვის. იმ პროექტის დახმარებით დავაშენეთ მეორე სართული, შევიძინეთ სტერილიზატორები, სხვადასხვა დანადგარები და საწარმოსთვის საჭირო სხვა ძირითადი აღჭურვილობა. აქ მესაქონლეობას სულ მისდევს ხალხი, მაგრამ რეალიზიაციის პრობლემა იყო. ადამიანებს უწევდათ რძის ნაწარმი ყოველ კვირას ბაზარში გასაყიდად წაეღოთ. იქაც რეალიზაციას ან გაუკეთებდნენ, ან ვერა და ძალიან წვალობდნენ. ჩვენი არსებობით დღეს უკეთესი მდგომარეობაა, რადგან ადგილზე ვიბარებთ რძეს და შემდგომ დისტრიბუციას საჭიროების მიხედვით ვაკეთებთ.
ამ კოოპერატივმა გაგვამდიდრაო ვერ ვიტყვით, ჯერ ძალიან ბევრი პრობლემის წინაშე ვდგავართ და დიდ მოგებაზე ვერ გავდივართ, მაგრამ დასაქმებულები ვართ და ვღებულობთ ანაზღაურებას. ამასთან ერთად, ჩვენ ვართ მოწილეები, ანუ მოგების შემთხვევაში წილის თანაბრად გაყოფის უფლება გვაქვს. ჩვენი კლიენტია ის, ვისაც აინტერესებს ნატურალური რძის პროდუქტები. ამ ეტაპზე მუდმივად ვამარაგებთ რამდენიმე სუპერ-მარკეტებისა და რესტორნების ქსელს. პროდუქტი „დისველი“-ს სახელით არის ბაზარზე და ჩვენი მთავარი ნიშაა, რომ ხარისხი შევინარჩუნოთ. თუმცა, პრობლემა ის არის, რომ ფხვნილებისგან დამზადებულ პროდუქტს ფასში კონკურენციას ვერ ვუწევთ. ამიტომ, ყველაზე რთული ეტაპი ისევ რეალიზაციაა ჩვენთვის.
სხვადასხვა ორგანიზაციებიც ძალიან დაგვეხმარნენ, მაგალითად, CENN და ბევრი ტრეინინგი თუ სასწავლო კურსი გავიარეთ. ჩვენ პირუტყვთან და რძესთან შეხება მანამდეც გვქონდა, მაგრამ ფაქტიურად, ყველაფერი ახალი დავნერგეთ. ის რაც ოჯახში კეთდება ერთ პატარა ქვაბში, იმას 700-800 ლიტრიან პასტერილიზატორს ვერ მოარგებ. ასევე, ის ცოდნა და უნარები, რაც საბაზრო პროდუქტის შექმნას ეხება, ამ ტრეინინგებიდან, სხვადასხვა საწარმოებში ვიზიტებიდან და მათი გამოცდილებების გაზიარებებიდან შევიძინეთ. მართლა ყველაფერი გავითვალისწინეთ, რაც ვისწავლეთ და საწარმოს ხარისხის თვითკონტროლის პროგრამებიც დავნერგეთ. ჩვენ დღემდე მუდმივი თვითგანვითარების პროცესში ვართ. ვეძებთ სხვადასხვა შესაძლებლობებს, როგორ გავხადოთ უფრო მომგებიანი საწარმო იმისთვის, რომ ოჯახებსაც უკეთესად წაადგეს და სოფელსაც მეტად მიეხმაროს. უფრო შემოსავლიანი როცა გახდება ჩვენი საწარმო, სოფლის ბაღის, გზების მშენებლობისთვის და სტუდენტების მხარდამჭერი პროგრამებისთვის გვინდა წილი გავიღოთ. ეს ჩვენი წესდების მიხედვითაც გვაქვს განსაზღვრული, რომ მოგების 5% სოფლის განვითარების პროექტებში დავხარჯოთ. მნიშვნელოვანია იმის შეგრძნება, რომ კოლექტივი ვართ და ვიცით, რომ ვიღაცისთვის სასიკეთო საქმეს ვაკეთებთ.
მანამდე კი ჩვენც ბევრ პრობლემას ვებრძვით. შენობა რადგან ორსართულიანია, მოუხერხებელია რძის და პროდუქტის მუდმივად ქვევიდან-ზევით ან პირიქით ტარება. ამიტომ, გვინდა, რომ ახალი დარბაზი მოვაშენოთ, სადაც უფრო მარტივად შევძლებთ წარმოებას. ამისათვს კრედიტი გამოვიტანეთ, მაგრამ, ცხადია, ჯერ კიდევ გვჭირდება დონორების მხარდაჭერა. მაგალითად, ძალიან გვინდა მზის პანელები გვქონდეს თბილი წყლისთვის, რადგან დენის ძალიან დიდი ხარჯი გვაქვს, რაც ასეთი პატარა წარმადობის საწარმოსთვის მძიმე ტვირთია. მსგავს რამეებში განსაკუთრებით გვჭირდება ვინმესგან მხარდაჭერა. თუკი რომელიმე ორგანიზაციას ექნება მხარდაჭერის სურვილი, ეს ძალიან დაგვეხმარება განვითარებაში. გვაქვს იმედი, რომ ინვესტორებიც დაინტერესდებიან მომავალში, ჩადებენ ფულს და წარმოებას გავაფართოვებთ, რადგან კოოპერატივი ნელ-ნელა უკვე იწყებს მოგებაზე გასვლას.
ახლა ეტიკეტირების მძიმე ეტაპებს გავდივართ. ეტიკეტზე უნდა დავიტანოთ, რომ ეს არის ქართული ნატურალური რძის პროდუქტი. ამისათვის კი სხვადასხვა სახის ლაბორატორიული კვლევები გვჭირდება, რაც ძალიან დიდ თანხებთან არის დაკავშირებული, მაგრამ ამის გარეშე ბაზარზე ვერ გავალთ.
სხვათაშორის, ძალიან დატვირთული გრაფიკით ვცხოვრობთ და ძირითადად, ქალები ვმუშაობთ ბევრს, რადგან ეს საქმე მაინც ქალებმა წამოვიწყეთ, უფრო სწორად ხუთმა ქალმა და ერთმა კაცმა. დილის 11 საათიდან ვიწყებთ და ვამთავრებთ მაშინ, როცა პროდუქციას ვაგზავნით და ეს არის ღამის 2-3 საათი. ამიტომ, გრაფიკი გვაქვს შედგენილი და ყოველ მეოთხე დღეს ერთი გოგო ისვენებს. გარდა აქ მუშაობისა, ამ ქალებს ხომ სახლშიც უწევთ კეთება, თან ისე, რომ ზოგს შემცვლელიც არავინ ჰყავს იქ. მართლა ისე გამოდის, დასვენებისთვის დრო პრაქტიკულად არ გვაქვს.”
ავტორი: იდა ბახტურიძე
ფოტოგრაფი: სალომე ცოფურაშვილი