„11 წლის ვიყავი, როდესაც შევამჩნიე, რომ როცა ოჯახის წევრები რაღაცას მეუბნებოდნენ, მე დაბნეული ვეკითხებოდი – “ჰა? რა მითხარი?”

სმენა ნელ-ნელა მიუარესდებოდა და რამდენიმე თვეში, შორი მანძილიდან უკვე ძალიან მიჭირდა საუბრის მოსმენა. როდესაც ადამიანთან ლაპარაკს ვიწყებდი, ახლოს მივდიოდი, ეს რომ არ შეემჩნია და არც მე ვყოფილიყავი უხერხულ მდგომარეობაში. თავიდან, პრობლემის აღიარება არ მსურდა, არ მინდოდა დაჯერება, რომ ასეთი რამ შემემთხვა – იმ ასაკში ეს ჩემთვის ზედმეტად რთული იყო.

სმენის დაქვეითება 2014 წლის დასასრულს დამეწყო, ექიმთან კი პირველად 2017 წელს მივედი, სამი წელი გავფლანგე. მერე ამას ვნანობდი, რადგან შემეძლო პრევენციისთვის გარკვეული ღონისძიებები გამეტარებინა. ყველანაირი კვლევა ჩამიტარდა და დიაგნოზი დამისვეს – სმენის ორმხრივი ნეიროსენსორული დაქვეითება, მესამე, მძიმე ხარისხი. მართალია, კომპიუტერული აუდიოგრამა აჩვენებს, რომ სმენა ნორმაშია, მაგრამ მე სიტყვებს მაინც ვერ ვარჩევ და რაღაცები მართლა არ მესმის, რაც ყოველდღიურ ცხოვრებაში საშინლად მზღუდავს. ჩემთვის უფრო დიდი დაბრკოლება ისაა, რომ სიტყვებს ვერ ვიგებ და ერთმანეთისგან ვერ ვაცალკევებ, თორემ ხმები მესმის. როცა დიაგნოზი დამისვეს და ყველაფერი გავიგეთ, სახელმწიფოს მივმართეთ დაფინანსების თაობაზე – სტანდარტული სასმენი აპარატი დამიფინანსა, რომელიც მარჯვენა ყურში ჩამისვეს, თუმცა ვერ შევეგუე და ერთი კვირაც არ მეკეთა, ისე მოვიხსენი და თავის ყუთში დავაბრუნე, არაკომფორტული იყო და არც ხმას მაწვდიდა იმდენად ხარისხიანად, უკეთესად რომ გამეგო.

2019 წლამდე აპარატი აღარ მკეთებია. რა თქმა უნდა, სმენის პრობლემა კვლავ მიშლიდა ხელს, უარს ვამბობდი სამუშაოზე, ადამიანებთან ურთიერთობაზე, ტელეფონით საუბარზე… ტელეფონზე ბოლოს 2014 წლის დეკემბერში ვისაუბრე. 2019 წელს დავიწყე ბრძოლა საკუთარი თავისთვის, რადგან ვხედავდი, რომ ჩემს ოჯახს იმდენი ფინანსური რესურსი არ ჰქონდა, ჩემთვის გამოკვლევები რომ დაეფინანსებინა და ამასთან, ძვირადღირებული აპარატიც ეყიდა. ხალხის იმედი მქონდა, რადგან არაერთხელ მინახავს, ადამიანების დახმარებით, როგორ შეძლო მეორე ადამიანმა, რაღაცისთვის მიეღწია. საკუთარ თავზე ვრცელი პოსტი დავწერე და ჩემი ქალაქის გვერდზე გამოვაქვეყნე. რამდენიმე დღეში იდუმალი პიროვნება შემეხმიანა, რომელმაც დახმარების სურვილი გამოთქვა და მთხოვა, მისი ვინაობა არ გამემხილა. მან დამიფინანსა გამოკვლევები და ერთი აპარატი მარჯვენა ყურზე, რომელიც 1600 ლარი ღირს. ჩავიტარე გამოკვლევები, დავიწყე აპარატის ტარება, თუმცა სრულფასოვანი მაინც არ იყო – როდესაც ადამიანს სმენის ორმხრივი დაქვეითება აქვს, აპარატის ცალ ყურზე გაკეთება ცოტა მოუხერხებელია და სმენას არასრულფასოვანს ხდის, ხმა ორივე ყურში თანაბრად უნდა შედიოდეს. თავიდან, მიჭირდა ამ აპარატთან შეგუება, ხმა ბუნებრივი არაა და ხანდახან რობოტი მგონია თავი. 2020 წლის აპრილში, ის ადამიანი კვლავ დამიკავშირდა და ისევ შემომთავაზა დახმარება, უფრო სწორად დამაძალა, რომ დავთანხმებოდი. რა თქმა უნდა, უკვე მერიდებოდა, რადგან პირველ ჯერზე საკმაოდ დიდი თანხა გაიღო ჩემთვის, თუმცა ვხვდებოდი, რომ მეორე აპარატის შეძენას კიდევ დიდხანს ვერ შევძლებდი საკუთარი ძალებით.

ამ ეტაპზე, მარცხენა ყური თითქმის მკვდარია, დაახლოებით 10% თუ მესმის. მარჯვენა კი, ჯერჯერობით ყოჩაღადაა და იმედია, კიდევ რამდენიმე წელს გასტანს მისი სიცოცხლე. რეგრესი მიდის და სამწუხაროდ, სმენის აღდგენა არ ხდება, არც რამე მედიკამენტები არსებობს, სმენის დაქვეითება რომ შეაჩეროს. იმედი მაქვს, მომავალში იქნება რამე, რაც ხელს შეგვიწყობს.

ჩემს ასეთ ყოფნას თავიდან ძალიან განვიცდიდი და ნაჭუჭიდან გამოსვლას ვერ ვბედავდი, ვერავინ მამშვიდებდა და მუდამ ჩამოშლილი სახით დავიარებოდი. ნელ-ნელა შავ იუმორზე გადავედი და თავს „პენსიონერ მოხუცს“ ვეძახდი – პენსია მაქვს, სმენაც დაზიანებული, კროსვორდებსაც ჩავკირკიტებ და კბილის პროთეზიღა მაკლია, ბებია ტერეზა რომ ვიყო-მეთქი. დღესღეობით, კომპლექსების დიდი ნაწილი მოვიშორე და არ მერიდება იმ ფაქტის აღნიშვნა, რომ ცუდად მესმის. თუმცა, ნაცრისფერი დღეები კვლავ არის ჩემს ცხოვრებაში, როცა ვიღლები ჯანმრთელობის პრობლებისგან შექმნილი თავდაყირა ცხოვრებით. მაგრამ უნდა ვაღიარო, ყველაფრის მიუხედავად, „უყურობის“ მადლიერიც ვარ.

სკოლა

ოთხი სკოლა გამოვიცვალე, მაგრამ საკუთარი ადგილი ვერსად ვიპოვე, ყველგან ბულინგის მსხვერპლი ვიყავი – თავიდან ჩემი ეროვნების, სახელისა და გვარის გამო და შიგადაშიგ იმაზეც საუბრობდნენ, უმამოდ რომ ვიზრდებოდი. კლასელ ბიჭებს ვუცემივარ კიდეც, დამცინოდნენ და ჭორებს მივრცელებდნენ. როცა სმენა გამიუარესდა, მასწავლებლების შეკითხვებსაც ვეღარ ვიგებდი და უხერხულად ვიყავი, როცა მიმეორებდნენ, ამ დროს ჩემი კლასელები სიცილს ვერ იკავებდნენ. მაშინ ეს ყველაფერი ჩემზე ძალიან მოქმედებდა, როცა გაკვეთილი დასრულდებოდა, დასვენებებზე ჩემთვის ვტიროდი – ვერავინ იგებს, რას გრძნობ, როცა ასეთ მდგომარეობაში ხარ, მიუხედავად იმისა, რომ უდიდესი სურვილი გაქვს, ზუსტად მათნაირად გესმოდეს და იცხოვრო. ჩემი მასწავლებლებიც კი რაღაც ისეთს ამბობდნენ, ადამიანს რომ ცოცხლად დამარხავდა. შემდეგ სხვა (და საბოლოო) სკოლაში გადავედი, აქ კლასელებმა და მასწავლებლებმა თბილად მიმიღეს. მასწავლებლებს პირველივე დღეს ვუთხარი, რომ ცუდად მესმოდა და იმედი მქონდა, რომ კლასელებს სწორ ინფორმაციას მიაწვდიდნენ, რადგან ჩემთან, ასე თუ ისე, ცოტა სხვანაირი გარემო უნდა იყოს შექმნილი. საბოლოო ჯამში, კარგი ურთიერთობები მაინც ვერ აეწყო – ძალიან ხშირადაა შემთხვევა, როცა პირში გიცინიან და პირს უკან, გთელავენ.

იმ სკოლაში, სადაც ახლა ვსწავლობ, მხოლოდ ერთ ადამიანთან მაქვს ახლო კონტაქტი, რომელიც ჩემი ყურები და ჩემი თვალებია – როცა რამეს ვერ ვიგებ, ის მიწერს და ასე ვკონტაქტობ სკოლასთან. სხვა კლასელებისთვის ჩვეულებრივი კლასელი ვარ. როცა სკოლის ამბებში ელემენტარული დახმარება მჭირდება, მაშინაც ვაწყდები კლასელების ოდნავ შეწუხებულ, გაღიზიანებულ სახეებს. რაც შეეხება მასწავლებლებს, იციან, რომ მაქვს პრობლემა და ცდილობენ, დამეხმარონ, თუმცა, ისეთი გარემო მაინც არაა, თავი რომ სრულფასოვნად ვიგრძნო.

სამწუხაროდ, საქართველოს სკოლებში, შშმ პირებისთის არ არსებობს მათთვის მორგებული სწავლის ფორმატი. მე, ძირითადად, წერილობითი ფორმით ვკონტაქტობ და როცა გაკვეთილის ახსნის პროცესია, მიჭირს გაგება. ყველა სმენადაქვეითებული განსხვავებულია, ზოგს სიტყვების გარჩევა შეუძლია, ზოგს ხმები არ ესმის და პირიქით. ჩემს შემთხვევაში, სრულფასოვანი გარემო იქნებოდა, თუ წერილობითი ფორმატი იარსებებდა, თუნდაც, პრეზენტაციების სახით, სლაიდებით. მასწავლებლები მაინც სხვა ბავშვებზე არიან ორიენტირებულნი და გული ძალიან მწყდება. როდესაც პედაგოგმა იცის, რომ კლასში არის ისეთი მოსწავლე, რომელიც შესაბამის ყურადღებას საჭიროებს, ის კი სხვა ბავშვებთანაა და ფაქტობრივად, მარტო მათ უხსნის გაკვეთილს და შენ არაფრად გაგდებს, საწყენია, ეს მოტივაციასაც უკლავს ადამიანს. თუმცა არ ვგულისხმობ, რომ მარტო სპეციალური საჭიროების მოსწავლეს უნდა აქცევდეს ყურადღებას. არა – რაც უფრო მეტი ყურადღებაა ამ ადამიანის მიმართ, ის უფრო მეტად იგრძნობს თავს უხერხულად, სჯობს თანაბარი გარემო იყოს, თუმცა უნდა იყოს ხელშეწყობა. მაგალითად, ჟესტური ენის მასწავლებელი, წერილობითი სტრუქტურა და როგორც დაბალ კლასებში არიან სპეციალური მასწავლებლები, ასევე უნდა იყვნენ იმ მაღალკლასელებისთვის, რომელთაც სმენისა და სხვა სახის პრობლემები აქვთ.

არაჩვეულებრივი ურთიერთობა მაქვს სკოლის დირექტორთან. ხანდახან მის კაბინეტში ვსხედვართ და ვფუსფუსებთ, ზოგად საკითხებს განვიხილავთ და „მემუარებს“ ვწერთ ერთმანეთისთვის. მასთან უფრო მიყვარს საუბარი, ვიდრე ჩემს კლასელებთან, მათთან საერთო ენას ვერ ვპოულობ. ბოლო ორი წელია, სკოლაში სისტემატურად აღარ დავდივარ, რაკიღა მასწავლებლების ახსნილ გაკვეთილებს ვერ ვიგებ. შესაბამისად, ყველა საგანს ჩემით, დამოუკიდებლად ვითვისებ, თუ რამე გაუგებარია, ინტერნეტი, წიგნები და კომპეტენტური ადამიანები მეხმარებიან. ამიტომ, ძალიან ხშირად ვაცდენდი სკოლას, რადგან ჩემთვის უკვე აზრი არ ჰქონდა სიარულს, როცა შემეძლო, სახლში ჩემითაც ამეთვისებინა და პლუს, სხვა საქმეებით ვყოფილიყავი დაკავებული. ყველაფრის მიუხედავად, ნორმალურ ნიშნებზე სწავლას მაინც ვახერხებ, უპრობლემოდ ვსწავლობ და ვისრუტავ სასარგებლო ინფორმაციებს.

მიუხედავად ამდენი პრობლემისა, სკოლა მაინც მიყვარს. უფრო სწორად, დერეფნებში ბოდიალი მიყვარს გაკვეთილების განმავლობაში ან, თუნდაც, დასვენებებზე და მასწავლებლებთან ტიტინი.

პირველი სამუშაო

16 წლის რომ ვიყავი, კლასელი გარდამეცვალა. მოულოდნელად ყველაფერი გაჩერდა, ეს ჩვენთვის, ყველასთვის დიდი ტრაგედია იყო. დამეწყო ჰალუცინაციები, თავში გაურკვეველი ხმები მესმოდა და ძალიან მინდოდა, რაღაცნაირად გარემო შემეცვალა, რადგან სულ სახლში ვიჯექი და ვერაფერს ვაკეთებდი.

გადავწყვიტე, მუშაობა დამეწყო, მაგრამ რესტორნებსა და მაღაზიებში ვერ გამოდიოდა, რადგან იქ ადამიანებთან ურთიერთობაა საჭირო, რაც ჩემთვის წარმოუდგენელია, ვერ გავიგონებდი, რას მეტყოდა მომხმარებელი. საბოლოოდ, დამებადა აზრი, რომ მოდი, რატომაც არა, ე.წ. დიასახლისი ვიქნები-მეთქი. ეს საქმე კარგად გამომდიოდა და ამასთან, ძალიან მოწესრიგებული ადამიანი გახლავართ, არეულობას ვერ ვიტან. ფოთის ჯგუფში დავპოსტე, რომ დავალაგებდი ბინებს, სახლებს ან ჩვეულებრივ ფართებს. 2019 წლის 26 მაისს, ცხოვრებაში პირველად ავიღე ჩემი შრომით გამომუშავებული ანაზღაურება. ასე, ნელ-ნელა შეგროვებული ფულით, შევძელი, პირველად წავსულიყავი ბანაკში, მერე თბილისში… დილიდან საღამომდე ფიზიკურად ვმუშაობდი და ოფლში ვცურავდი. თუმცა, უკვე დეკემბერში, გამოვიფიტე. ფიზიკური მუშაობა ახლა უფრო მეტად მიმძიმს.

სმენადაქვეითებულთათვის ფიზიკური დატვირთვა რთულია, რადგან მისგან განპირობებული დაძაბულობა და სტრესი სმენაზე მოქმედებს და აუარესებს მას.

მუშაობა რომ დავიწყე, ხალხისგან (მათ შორის, თანატოლებისგანაც) მოდიოდა რეპლიკები, რომ 16 წლის ასაკში, უფრო მეტი ამბიცია და ინტერესები უნდა მქონოდა, თუმცა არავინ იცის, რა ხდებოდა 16 წლის გოგონას სამყაროში. მუშაობა იმიტომ დავიწყე, რომ პირველ რიგში, გარემოს შეცვლა მჭირდებოდა და ასევე, აღარ მინდოდა, დედაჩემის ფინანსებზე ვყოფილიყავი დამოკიდებული, ეს საშინლად არ მიყვარს, მირჩევნია, იქით დავეხმარო ვინმეს. როცა უკვე შემწევს მუშაობის ძალა, რატომ უნდა ვიჯდე ხელგაუნძრევლად და ველოდო დედას, როდის მომცემს ელემენტარულ თანხას, რომ რაღაც ვიყიდო ჩემთვის. ამაზე უარი ვთქვი და დაახლოებით ერთ წელიწადზე მეტია, ყველა ჩემს მინიმალურ სურვილსა და საჭიროებას თავად ვისრულებ. ეს ნამდვილად უფრო მეტად სასიამოვნოა. იმ დროისთვის, ჩემი ქალაქისა და ასევე, ფონდი “ბილივის” მოხალისეც ვიყავი, სკოლაში ვატარებდი ინტელექტუალურ თამაშს “რა? სად? როდის?”, ვცდილობდი, რაღაც პროექტებში მიმეღო მონაწილეობა; პიროვნულადაც ვვითარდებოდი.

რაც შეეხება ჩემთვის შესაფერის სამუშაოს, ვერ ვიპოვე. აქ, ფოთში, არაფერია. ძალიან მინდა, ისეთი სამუშაო ვიპოვო, სადაც ადამიანებთან ნაკლებად მომიწევს ურთიერთობა, მომხმარებლებს ვგულისხმობ. მინდა, წერა და რაღაცის შექმნა მიწევდეს, სადაც ჩემს ინტელექტუალურ შესაძლებლობებს გამოვიყენებ, რომელიც ვიცი, რომ მაქვს, მაგრამ ამ ეტაპზე, არ ვიცი, სად გამოვიყენო და ისევ ფიზიკურად ვშრომობ. თუმცა სტაბილური სამუშაო მაინც არ არის და იმედი მაქვს, რომ ახლო მომავალში გამოჩნდება, მით უმეტეს, მალე სტუდენტი გავხვდები და უფრო მეტი საჭიროება მექნება.

ასე გაჩნდა კონკია ელი (ტერეზა).

საზოგადოება

მარტივ მაგალითს მოვიყვან – ქუჩაში თუ მაღაზიებში, ადამიანებს თითქმის არ აქვთ ინფორმაცია სმენის დაზიანების მქონე პირებზე. ხშირად, როცა ფასს ვერ ვიგებ და ვთხოვ, გამიმეორონ, ძალიან შეწუხებული სახით მიყურებენ. მერე უკვე მიწევს თქმა, რომ იცით, მე კარგად არ მესმის და იქნებ, დამიწეროთ ან უფრო ხმამაღლა მითხრათ-მეთქი. თუმცა კვლავ დაჭმუჭნული სახით არიან. ეს მართლა მოქმედებს და ყველანაირ სურვილს მიქრობს. ისეთი შემთხვევაც მქონდა, როდესაც ნათესავმა მითხრა, რა საჭიროა შენი გარეთ გასვლა ან უნივერსიტეტში სწავლა, არ გესმის, ვერც გაიგებ და ვერ ისწავლიო. როგორღაც გადავყლაპე, თუმცა დღემდე ვერ მომინელებია და აღარასდროს მექნება მასთან ურთიერთობა. მართლა, ძალიან მატკინა გული.

საზოგადოებას არ აქვს ინფორმაცია სპეციალური საჭიროების მქონე ადამიანებზე, არ იციან, როგორ უნდა ეკონტაქტონ მათ. ვფიქრობ, უნდა იყოს საჯარო ტრენინგები, ინფორმაციის გამავრცელებელი ორგანიზაციები, რომლებიც ამ თემებზე ისაუბრებენ. ამავდროულად, არც ხალხი ინტერესდება. საზოგადოება ძალიან ინდიფერენტულია, ნეიტრალური პოზიცია უჭირავს მსგავსი ადამიანების მიმართ, არ ცდილობს, რომ დაეხმაროს, ხელი შეუწყოს. ზოგი კი, აბულინგებს კიდეც.

სახელმწიფოსგანაც არაფერია, დამიფინანსეს სასმენი აპარატი და ამით მორჩა.

——————————————–

აპრილში ჩემნაირი ადამიანები აღმოვაჩინე, თურმე, ფეისბუქზე არსებობს დახურული ჯგუფი, სადაც სმენადაქვეითებული ადამიანები არიან გაწევრიანებული. აქ ერთმანეთს ჩვენს დიაგნოზებს, რეკომენდაციებს ვუზიარებთ, შიგადაშიგ სასაცილო ამბებს, რაც თავს გადაგვხდენია. ერთადერთხელ მქონდა შეხება სმენადაქვეითებულ ადამიანთან პირისპირ და უნდა ვაღიარო, ძალიან გამიჭირდა. უცებ წარმოვიდგინე, სხვა ადამიანები როგორ გრძნობენ თავს ჩემთან საუბრისას.

ზოგადად, მატერიალისტი არ ვარ. ჩემი ოცნებაა, პირველ რიგში, ჩემთვის შესაფერისი სამსახური ვიპოვო, სადაც ფიზიკური დატვირთვა აღარ მექნება, რადგან უკვე მორალურადაც ძალიან მიჭირს. შემდეგ, როცა სამსახურს ვიპოვი, უკვე ჩემით ავისრულებ წვრილმან სურვილებსა თუ უფრო დიდ ოცნებებს.“

ავტორი: ნინო გამისონია

ფოტო: ნინო ბაიდაური

პროექტი ხორციელდება გაეროს ქალთა ორგანიზაციის მხარდაჭერითა და მდგრადი განვითარების მიზნების ერთობლივი ფონდის ფინანსური ხელშეწყობით, გაეროს ერთობლივი პროგრამის – „სოციალური დაცვის ტრანსფორმაცია შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ადამიანებისთვის საქართველოში“ ფარგლებში.

პუბლიკაციაში/ტექსტში გამოთქმული მოსაზრებები ავტორ(ებ)ისეულია და შესაძლოა, არ გამოხატავდეს გაეროს ქალთა ორგანიზაციის ან მდგრადი განვითარების მიზნების ერთობლივი ფონდის მოსაზრებებს.